Μάνος Χατζιδάκις: To "τρομερό παιδί" της μουσικής
Yπήρξε αναμορφωτής και ανανεωτής για τα μουσικά πράγματα της χώρας, ενώ καθ' όλη τη διάρκεια της εμπνευσμένης και δημιουργικής πορείας του, αντιμετώπιζε τα πάντα με παιδική ανεμελιά.
23 Οκτωβρίου 1925 - 15 Ιουνίου 1994
Ο Μάνος Χατζιδάκις δεν αγαπούσε τις αναφορές στο παρελθόν, ούτε την αναμνησιολογία.
Σ' αυτό το άρθρο που γράφεται για την επέτειο των 87 χρόνων από τη γέννησή του, δεν θα μιλήσουμε εμείς για τον "Μεγάλο Ερωτικό" μας συνθέτη, εξάλλου όλοι γνωρίζουμε το μεγαλείο της μουσικής του, αλλά και της ύπαρξής του.
Ο Μάνος Χατζιδάκις δεν αγαπούσε τις αναφορές στο παρελθόν, ούτε την αναμνησιολογία.
Σ' αυτό το άρθρο που γράφεται για την επέτειο των 87 χρόνων από τη γέννησή του, δεν θα μιλήσουμε εμείς για τον "Μεγάλο Ερωτικό" μας συνθέτη, εξάλλου όλοι γνωρίζουμε το μεγαλείο της μουσικής του, αλλά και της ύπαρξής του.
Άλλωστε, τα πολλά λόγια είναι φτώχεια και αν ο Μάνος Χατζιδάκις μαχόταν ενάντια σε κάτι, αυτό ήταν η πνευματική φτώχεια.Θα τον θυμηθούμε, λοιπόν, μέσα από τα δικά του γραπτά, ποιήματα, σχόλια και τραγούδια.
Γεννήθηκα στην Ξάνθη. Σαν άνοιξα τα μάτια μου είδα με απορία πολύ κόσμο να περιμένει την εμφάνισή μου (το ίδιο συνέχισα κι αργότερα να απορώ όταν με περίμεναν κάπου καθυστερημένα να φανώ.
Είμαι ένα γέννημα δύο ανθρώπων που καθώς γνωρίζω δεν συνεργάστηκαν ποτέ, εκτός από τη στιγμή που αποφάσισαν την κατασκευή μου.
Άρχισα να ζω και να εκπαιδεύομαι στην πρωτεύουσα ενώ παράλληλα σπούδαζα τον έρωτα και την ποιητική λειτουργία του καιρού μου.
Με επηρέασαν βαθιά ο Ερωτόκριτος, ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, το εργοστάσιο ΦΙΞ, ο Χαράλαμπος του "Βυζαντίου" το υγρό κλίμα της Θεσ/νίκης και τα άγνωστα πρόσωπα που γνώριζα τυχαία και παρέμειναν άγνωστα σε όλα τα χρόνια τα κατοπινά.
Με τον Νίκο Γκάτσο
Έγραψα ποιήματα και πολλά τραγούδια, και ασκήθηκα ιδιαίτερα στο να επιβάλω τις απόψεις μου με δημοκρατικές διαδικασίες, πράγμα που άλλωστε με ωφέλησε τα μέγιστα σαν έγινα υπάλληλος τα τελευταία χρόνια.
Απέφυγα μετά περίσσιας βδελυγμίας ότι τραυμάτιζε το ερωτικό μου αίσθημα και την προσωπική μου ευαισθησία.
Ταξίδεψα πολύ και αυτό με βοήθησε να αντιληφθώ πως η βλακεία δεν ήταν αποκλειστικόν του τόπου μας προϊόν, όπως περήφανα ισχυρίζονται κι αποδεικνύουν συνεχώς οι Ελληνες σωβινιστές και της εθνικοφροσύνης οι εραστές.
Από το 1975 αρχίζει μια διάσημη εποχή μου που θα τη λέγαμε, για την ξεχωρίσουμε, υπαλληλική, που μ' έκανε ιδιαίτερα γνωστό σε ένα μεγάλο και απληροφόρητο κοινό, βεβαίως ελληνικό, σαν άσπονδο εχθρό της ελληνικής μουσικής, των Ελλήνων μουσικών και της εξίσου ελληνικής κουλτούρας.
Κοιτάχτε, αν εννοείτε δεξιός την ψυχολογία του χωροφύλακα, δεν την έχω. Είμαι φιλελεύθερος αστός. Η ιδιοσυγκρασία μου, η παιδεία μου… έχω πάρει μέρος στην αντίσταση, στο ΕΑΜ… »
Και το καταστάλαγμα του βίου μου είναι:
Αδιαφορώ για τη δόξα. Με φυλακίζει μες στο πλαίσιο που καθορίζει εκείνη κι όχι εγώ.
Πιστεύω στο τραγούδι που μας αποκαλύπτει και μας εκφράζει εκ βαθέων κι όχι σ' αυτό που κολακεύει τις επιπόλαιες και βιαίως αποκτηθέντες συνήθειές μας.
Περιφρονώ αυτούς που δεν στοχεύουν στην αναθεώρηση και στην πνευματική νεότητα, τους εύκολα "επώνυμους" πολιτικούς και καλλιτέχνες, τους εφησυχασμένους συνομήλικους, τη σκοτεινή και ύποπτη δημοσιογραφία καθώς και την κάθε λογής χυδαιότητα.
Έτσι κατάφερα να ολοκληρώσω την τραυματισμένη από την παιδική μου ηλικία προσωπικότητα, καταλήγοντας να πουλώ "λαχεία στον ουρανό" και προκαλώντας το σεβασμό των νεωτέρων μου μια και παρέμεινα ένας γνήσιος Ελληνας και Μεγάλος Ερωτικός.
Και το καταστάλαγμα του βίου μου είναι:
Αδιαφορώ για τη δόξα. Με φυλακίζει μες στο πλαίσιο που καθορίζει εκείνη κι όχι εγώ.
Πιστεύω στο τραγούδι που μας αποκαλύπτει και μας εκφράζει εκ βαθέων κι όχι σ' αυτό που κολακεύει τις επιπόλαιες και βιαίως αποκτηθέντες συνήθειές μας.
Περιφρονώ αυτούς που δεν στοχεύουν στην αναθεώρηση και στην πνευματική νεότητα, τους εύκολα "επώνυμους" πολιτικούς και καλλιτέχνες, τους εφησυχασμένους συνομήλικους, τη σκοτεινή και ύποπτη δημοσιογραφία καθώς και την κάθε λογής χυδαιότητα.
Έτσι κατάφερα να ολοκληρώσω την τραυματισμένη από την παιδική μου ηλικία προσωπικότητα, καταλήγοντας να πουλώ "λαχεία στον ουρανό" και προκαλώντας το σεβασμό των νεωτέρων μου μια και παρέμεινα ένας γνήσιος Ελληνας και Μεγάλος Ερωτικός.
Το 1966, ο Χατζιδάκις εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή, «Μυθολογία», η οποία περιέχει οκτώ ενότητες με 25 ποιήματα, δέκα εκ των οποίων, επέλεξε το 1977 να μελοποιήσει ο συνθέτης και δεξιοτέχνης της κιθάρας, Νότης Μαυρουδής. Η ενορχήστρωση είναι λυρική όπως και οι στίχοι του Μάνου. Δεσπόζει η κιθάρα και ακολουθούν οι ήχοι του βιολιού, του βιολοντσέλου, της άρπας, του μπάσου, του μαντολίνου, των κρουστών, αλλά και ενός διακριτικού κλαρίνου. Το κυρίαρχο στοιχείο των μελοποιημένων ποιημάτων είναι η λέξη και η έννοια «παιδί». Ο Μαυρουδής έδειξε ξεκάθαρα τις μουσικές καταβολές του από τον ποιητή-συνθέτη και προσέφερε ένα άκουσμα που το χαρακτηρίζει η ευγένεια, ο λυρισμός και η παιδεία. Δίσκος αισθητικής μιας άλλης εποχής, που και μόνο από την παρουσία του Μάνου Χατζιδάκι στη θέση του μελοποιημένου και όχι του μελοποιητή, αποκτά διαχρονική αξία.
Κι αν γεννηθείς κάποια στιγμή
Μιαν άλλη που δε θα υπάρχω
Μη φοβηθείς
Και θα με βρείς είτε σαν άστρο
Όταν μονάχος περπατάς στην παγωμένη νύχτα
Είτε στο βλέμμα ενός παιδιού που θα σε προσπεράσει
Eίτε στη φλόγα ενός κεριού που θα κρατάς
Διαβαίνοντας το σκοτεινό το δάσος
Γιατί ψηλά στον ουρανό που κατοικούνε τ’ άστρα
Μαζεύονται όλοι οι ποιητές
Και οι εραστές καπνίζουν σιωπηλοί πράσινα φύλλα
Μασάν χρυσόσκονη πηδάνε τα ποτάμια
Και περιμένουν
Να λιγωθούν οι αστερισμοί και να λιγοθυμήσουν
Να πέσουν μεσ’ στον ύπνο σου
Να γίνουν αναστεναγμός στην άκρη των χειλιών σου
Να σε ξυπνήσουν και να δεις απ’ το παραθυρό σου
Το προσωπό μου φωτεινό
Να σχηματίζει αστερισμό
Να σου χαμογελάει
Και να σου ψιθυρίζει
Καλή νύχτα